De Walnoot, Den Haag

Een waardestellend onderzoek naar het zesde woonblok van ‘Verbetering zij ons streven’ in Den Haag.

In opdracht van Haag Wonen, 2024

‘Nu intussen het bouwwerk zijn voltooiing nadert en althans aan de buitenkant geheel gereed is, kan getuigd worden, dat de vereniging een complex woningen rijker is geworden, dat uit een oogpunt van architectuur en aesthetica als een prachtig bouwwerk kan geprezen worden en het is dan ook vanzelfsprekend, dat het de bewondering en waardering van iedereen afdwingt.’ Dit valt te lezen in het jaarverslag over 1934 van Verbetering Zij Ons Streven (VZOS). Het zesde complex van deze rooms-katholieke woningbouwvereniging (tegenwoordig ook wel bekend als ‘de Walnoot’) werd in de jaren 1934-1935 gebouwd als onderdeel van een nieuwe uitbreidingswijk van Den Haag op het grondgebied van de gemeente Loosduinen dat in 1923 door Den Haag was geannexeerd. De woningen werden ontworpen door de Haagse architect Frans van der Togt (1890-1957) en gesitueerd tussen de Oude Haagweg, de Walnootstraat, de Okkernootstraat en de Kokosnootstraat. Tegenwoordig is het complex in eigendom van Haag Wonen en staat de toekomst ter discussie. Om een goede afweging te kunnen maken over sloop-nieuwbouw versus eventueel hergebruik en/of transformatie, was een cultuurhistorisch waardestellend onderzoek gewenst.

Audiotours voor Architour

Voor Architour schreef ik diverse teksten voor audiotours over architectuur in Amsterdam en Almere.

In opdracht van Audiotour, 2021 en 2024

De audiotours van Architour zijn gratis te beluisteren en worden samengesteld door een team van architecten en architectuurhistorici, die de verhalen achter de projecten, wijken en gebouwen vertellen. Voor deze audiotours schreef ik teksten over de Zuidelijke Grachtengordel en de Westelijke Eilanden in Amsterdam en Almere Centrum en Almere Haven.

Beeld: Blokmakerstraat, Westelijke IJlanden Amsterdam

Oranjeboomstraat-Torenstraat Westzaan

Deze cultuurhistorische analyse behandelt een gedeelte van het naoorlogse uitbreidingsplan Noord-West van Westzaan.

In opdracht van Parteon, 2024

Dit onderzoek gaat over de eerste fase van de uitbreidingswijk Noord-West die vanaf het einde van de jaren vijftig werd gerealiseerd. Noord-West was een van de drie uitbreidingswijken van het Plan in Hoofdzaak ontworpen door Jan de Ranitz van het gerenommeerde stedenbouwkundige bureau Verhagen, Kuiper, Gouwetor en de Ranitz. De uitbreidingswijken werden door de gemeente Westzaan benut om functies te realiseren waar in het dorp een tekort aan was, zoals ouderenhuisvesting, een medisch centrum en scholen. Ook ruimte voor sport en spel was een nadrukkelijk aandachtspunt: ‘Vooral aan speelplaatsen is een gebrek. De jeugd heeft in dit waterland geen levensruimte buiten schooltijd’, schreef de burgemeester in 1949. Daarbij werd een flinke woonvoorraad gerealiseerd op basis van een ruimhartige interpretatie van de prognoses. Het onderzoeksgebied omvat zes bouwblokken met in totaal 24 eengezinswoningen op de locatie Oranjeboomstraat/Torenstraat in Westzaan. De woningen zijn in de jaren vijftig ontworpen door de Zaanse Architect Melchert Leguijt (1909-1999) in opdracht van de woningbouwvereniging Westzaans Belang. Tegenwoordig is het complex (grotendeels) in eigendom van Parteon. Het cultuurhistorisch onderzoek biedt handvatten voor de op stapel staande gebiedstransformatie.

Beeld: de rijtjeswoningen van architect Melchert Leguijt uit 1959.

Beeld boven: het herziene deelplan Noord-West van het architectenbureau Verhagen, Kuiper, Gouwetor en de Ranitz (1961)

Monumentenselectie Muiden

Voor MOOI Noord-Holland schreef ik redengevende omschrijvingen voor aan te wijzen monumenten in Muiden.

In opdracht van MOOI Noord-Holland, 2024

Voor de gemeente Gooise Meren is in samenwerking met plaatselijke experts een lijst cultuurhistorisch waardevolle panden geselecteerd, met het doel om te onderzoeken of deze bouwwerken in aanmerking komen voor de status van gemeentelijk monument. Denk aan woongebouwen, historische fabriekspanden van de oude kruitfabriek de Krijgsman en het poortgebouw van het Muiderslot uit 1968. Deze panden zijn onderzocht door MOOI Noord-Holland door middel van redengevende omschrijvingen. Dat zijn bondige teksten, rijk geïllustreerd met foto’s en bouwarchieven. Hierin komen de stedenbouwkundige-, architectuurhistorische- en cultuurhistorische waarden, gaafheid en zeldzaamheid systematisch aan bod. Ook laten de redengevende omschrijvingen een momentopname zien van de huidige staat van het pand, om latere verbouwingsaanvragen goed te kunnen beoordelen.

Beeld: het poortgebouw van het Muiderslot uit 1968.

Evaluatie erfgoedstrategie Zaanstad

Door middel van interviews zocht ik uit hoe het erfgoedbeleid van Zaanstad verbeterd kan worden.

In opdracht van gemeente Zaanstad, 2023-2024

De erfgoedstrategie van Zaanstad werd opgesteld voor de periode 2019-2023. De strategie omvatte zeven thema’s: de ontwikkelopgave, kennisontwikkeling en overdracht, kwaliteitsbehoud, stadsbrede kaders voor beoordeling en advies, archeologie, duurzaamheid en partnerschap. In 2023-2024 werkte ik aan een evaluatie van deze strategie. Samen met Niels Vollaard (Ruimtemeesters) interviewde ik diverse stakeholders binnen en buiten de gemeentelijke organisatie om uit te zoeken wat er de afgelopen jaren goed is gegaan en wat beter kan. Met deze opdracht beoogde de gemeente Zaanstad een onafhankelijke evaluatie, die als opmaat kan dienen voor de actualisatie van de erfgoedstrategie.

Arie Keppler Prijs 2024

In de zomer van 2022 ging ik weer op pad met de jury van de Arie Keppler Prijs om het juryproces vast te leggen.

In opdracht van MOOI Noord-Holland, 2024

De Arie Keppler Prijs is niet zomaar een architectuurprijs. Het is een omgevingsprijs voor ruimtelijke kwaliteit in de volle breedte, in de geest van het sociaal-maatschappelijke engagement van Arie Keppler. De vier winnaars van de Arie Keppler Prijs 2024 vertegenwoordigen actuele en urgente thema’s binnen Noord-Holland, maar ook daarbuiten. De jury heeft de vrijheid om te bepalen welke relevante en actuele thema’s ze wil agenderen. Dit jaar werden de winnaars gekozen in vier categorieën: Verhalenvertellers, Baanbrekers, Thuis in de stad en Nuts plus.

De Arie Keppler Prijs wordt uitgereikt aan personen of organisaties die de aflopen twee jaar een bijzondere prestatie hebben geleverd op het gebied van architectuur, cultuurhistorie, stedenbouw of ruimtelijke ordening in de provincie Noord-Holland.

Juryrapport van 2022

Juryrapport van 2020

Juryrapport van 2018

Juryrapport van 2016

Juryrapport van 2014

Paleis van Justitie ‘s-Hertogenbosch

Een onderzoek naar de kernwaarden en ontwerpprincipes van dit complex uit 1999 van architect Charles Vandenhove.

In opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf, 2023-2024

‘Een plaats waar recht wordt gesproken mag niet lijken op een warenhuis, zoals een paar jaar geleden de opdracht luidde. De verdachte heeft recht op respect’, aldus architect Charles Vandenhove in een interview met Jaap Huisman in de Volkskrant van 2 december 1994. Het Paleis van Justitie in ’s-Hertogenbosch werd in 1999 geopend door koningin Beatrix. Het is een imposant complex van 32.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak, georganiseerd rondom een binnenhof. Bij de op stapel staande renovatie wordt het gebouw toekomstbestendig gemaakt. Technische installaties worden vernieuwd en verduurzaamd zodat het gebouw weer een aantal decennia mee kan. Doel van dit onderzoek is een cultuurhistorische analyse van het gebouw om scherp te krijgen welke onderdelen, ontwerpprincipes en kernkwaliteiten cultuurhistorische waarde vertegenwoordigen en daarmee vallen onder het auteursrecht.

Bensdorp, een fabrieksterrein in beweging

Voor het boek ‘Bensdorp Een fabrieksterrein in beweging’ schreef ik een essay getiteld ‘De kunst van het aanhelen’.

In opdracht van LEVS architecten, 2023

Bij de herontwikkeling van de voormalige chocoladefabriek Bensdorp in Bussum werd niet zozeer ingezet op de materiële waarde van de architectuur, de focus lag op de betekenis van dit terrein als verhalenverteller. In de geest van het fabriekscomplex is een familie van gebouwen gemaakt waarmee het scala aan mogelijkheden tussen twee uitersten – historiserende reparatie versus contrastrijke nieuwbouw – zijn verkend.

LEVS architecten hebben dit marathonproject van maar liefst 18 jaar tot een spectaculair resultaat weten te brengen. Met deze integere herontwikkeling is het gebied als industriële enclave bewaard, waarmee een uniek stukje Bussum is veiliggesteld. 

Ontginningsschuur Almere

In deze cultuurhistorische waardestelling wordt ingegaan op de ontginningsschuur aan de Von Draisweg 15 in Almere.

In opdracht van Gemeente Almere, 2023

Op 29 mei 1968 viel Zuidelijk Flevoland droog en kon het lastige karwei beginnen om de kleigrond gereed te maken voor bouw- en landbouwgrond. Met kleine vliegtuigen werd riet ingezaaid. Na het afbranden van het riet, volgden granen en koolzaad ter ontwatering van de bodem. Voor de waterafvoer werden greppels gegraven, die later werden vervangen door drainagebuizen. Gedurende deze staatsontginning door de Cultuurtechnische Afdeling van de Rijksdienst van de IJsselmeerpolders (RIJP) waren schuren nodig om oogsten op te slaan en de werk- en voertuigen te kunnen stallen. Hiertoe werden seriematig grote loodsen ontwikkeld en op strategische locaties neergezet. Eén van deze schuren is nog te vinden aan de Von Draisweg 15 aan de Noorderplassen in Almere. Tegenwoordig is hier de stichting Behoud Oude Technieken (BOT) in gehuisvest. Onderdeel van deze waardestelling is een quickscan waarin de ontginningsschuren in kaart zijn gebracht die vanaf 1972 in opdracht van de RIJP werden gebouwd, welke schuren nog aanwezig zijn, het type schuur/bouwsysteem (indien bekend) en de landschappelijke context (toen en nu).

Hordijkterrein Zaandam

Een cultuurhistorische analyse en waardestelling van een voormalige industrielocatie in de Zaandam.

In opdracht van Trebbe MiddenWest B.V., 2023

De locatie Hordijk aan de Westzanerdijk 388 in Zaandam ligt temidden van eeuwenoude cultuurlandschappen: de middeleeuwse veenontginning van Polder Westzaan met typerende opstrekkende strokenverkaveling, de voormalige zeekerende dijk de Westzanerdijk, het water van de Gouw en dijkdoorbraak de Braak. De locatie ligt tussen twee dorpen in; de grens tussen de voormalige gemeenten Westzaan en Zaandam bevond zich van 1811 tot 1974 iets ten westen van de locatie. Sinds 1954 vindt de verpakkingsindustrie van Hordijk een onderkomen op deze locatie. Momenteel beëindigt de firma haar bedrijfsactiviteiten op deze locatie en maakt Trebbe Wonen een plan voor de ontwikkeling van dit voormalige fabrieksterrein tot woonwijk. Voor deze herontwikkeling maakte ik een cultuurhistorisch onderzoek, waardestelling en transformatiekader.